كافور بورنئو

به فارسى «كافور بورنئو» گفته مى‌شود. به فرانسوى Boeol و Camphol و Camphure de Boeo و به انگليسىBoeol و Boeo camphor گفته مى‌شود. جسمى است به شكل دانه‌هاى متبلور كه از درختى گرفته مى‌شود. درخت از خانوادۀ Dipterocarpaceae و نام علمى آن Dryobalanops aromatica Gaertn.

و مترادف آن Dryobalanops camphora colebr. مى‌باشد.

مشخصات

 ١ . درخت كافور بورنئو درختى است بزرگ، به بلندى  ۶٠ - ۵٠  متر، برگهاى آن به رنگ سبز تيره تخم‌مرغى، نوك‌تيز با بوى معطّر كافور. ميوۀ آن به شكل بلوط كه در چين به عنوان چاشنى براى خوش‌طعم كردن غذا مصرف مى‌شود و مى‌خورند.

معمولا درخت را در بهار موقعى كه باردار است، مى‌اندازند و تمام تنۀ درخت را به قطعاتى تقسيم مى‌كنند تا دانه‌ها و قطعات متبلور كافور بورنئو را از داخل آن بيرون آورند. ابعاد اين دانه‌هاى متبلور بندرت از  ۵ / ٢  سانتى‌متر تجاوز مى‌كند. اين دانه‌ها در لاى شكاف يا در داخل سلولهاى بدنۀ درخت به وجود مى‌آيد. در برخى موارد نيز در داخل تورّم بعضى شاخه‌هاى درخت تشكيل مى‌شود. از يك درخت بزرگ كافور بورنئو در حدود  ۴ / ١  كيلوگرم كافور بورنئو گرفته مى‌شود.

 ٢ . كافور بورنئو يا بورنئول كه به شكل دانه‌هاى متبلور قرمز مايل به سفيد يا صورتى مايل به سفيد در بازار عرضه مى‌شود، از نظر شيميايى يك ترپن الكل ^١است كه فرمول خام آن C ١٠  H ١٧  OHمى‌باشد. در  ٢٠٨  درجۀ سانتى‌گراد ذوب مى‌شود و در  ٢١٢  درجۀ سانتى‌گراد به جوش مى‌آيد. در آب حل نمى‌شود. بوى آن شبيه كافور معمولى و رنگ و طعم آن گرم و سوزاننده است.

درخت كافور بورنئو در سوماترا و بورنئو مى‌رويد.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى در رزين روغنى درخت كافور بورنئو يا در كافور بورنئو مواد بورنئول ^٢و كامفن و ترپينئول و سسكى‌ترپن وجود دارد [روا].

خواص-كاربرد

در چين گرد كافور بورنئو را اغلب سمّى مى‌دانند و تقريبا مصارف داخلى آن معمول نيست مگر به مقدار خيلى كم و بيشتر در استعمال خارجى، در موارد تيره‌گى قرنيۀ چشم مصرف مى‌شود [روا]. از گرد آن در استعمال خارجى براى كاهش ورم و التهابهاى پوستى به كار مى‌برند [استوارت]. از گرد آن براى معالجۀ آبله‌مرغان در استعمال خارجى مصرف مى‌شود [چى‌يو]. در استعمال خارجى در موارد ناراحتى‌هاى غشاى مخاط بينى، چشم و گلو و بواسير مصرف مى‌شود [هو].

مطالعات اخير چينى‌ها بر روى كافور نشان‌دهندۀ اين است كه كافور بورنئو بدون دود و خوب مى‌سوزد و بوى مطبوعى دارد. اگر جويده شود بتدريج در دهان ذوب مى‌شود. كمى تلخ و گزنده و كمى خنك‌كننده است و داروى مفيدى براى تنظيم كارهاى طبيعى فيزيولوژيكى است. مقدار كمى از آن در مصارف داخلى براى موارد ضعف ديد چشم و التهاب گلو تجويز مى‌شود. معروف است كه داروى خوبى در استعمال خارجى براى بيمارى كاتاراكت ^٣چشم است و براى كاهش ورم نيز مفيد است [چونگ يائوچى]. در اندونزى از گرد مغز ميوه‌هاى درخت به عنوان قرمزكنندۀ پوست ^۴مصرف مى‌شود و براى معالجۀ كوليك و درد شكم كاربرد دارد.

در گذشته اشخاصى كه تصميم به خودكشى داشتند مقدار زيادى از آن را مى‌خوردند. ولى به علت گرانى قيمت آن خوشبختانه خيلى كم در اين مورد مصرف مى‌شود. در مصارف داخلى به مقدار خيلى كم (كمتر از  ۵ / ٠  گرم) به عنوان محرّك، معرّق، مسكّن و ضد اسپاسم و براى تسكين درد مفاصل ^١و كشتن كرم معده و در موارد عادت ماهيانه دردناك تجويز مى‌شود. در مصارف خارجى، گرد آن را براى التيام شانكر، Buboes (تورم Lymphnode كه اغلب چركين مى‌شود و معمولا بعد از بروز شانكر و سوزاك ظاهر مى‌شود) و تاولهاى بزرگ و زخمهاى اكزمايى روى موضع مى‌پاشند. علاوه بر گرد كافور بورنئو روغن كافور بورنئو نيز در بازار هست كه شبيه روغن كافور معمولى است ولى از نظر خواص در سطح بالاترى قرار دارد. اين روغن را در موقعى كه درخت كافور بورنئو را مى‌اندازند و دانه‌هاى متبلور كافور را برمى‌دارند از چوبهاى شكستۀ تنۀ درخت روغنى نيز جارى مى‌شود كه همين روغن ^٢كافور بورنئو است كه از آن به عنوان مرهم براى التيام زخم استفاده مى‌شود. از اين روغن براى تسكين درد روماتيسم نيز استفاده مى‌شود [ريدلى]. معمولا براى حفظ و نگهدارى جسد براى مدتى تا قبل از دفن كردن از كافور بورنئو استفاده مى‌شود [بركيل].

گياه ديگرى به نام علمى Blumea balsamifera DC. از خانوادۀ Compositae در مناطق هندوستان تا جنوب شرقى چين انتشار دارد. از اين درخت نيز در هند و چين بورنئول گرفته مى‌شود. در اسانس آن دو مادۀ لووروتاتورى ^٣بورنئول و لووروتاتورى كامفور ^۴وجود دارد. و به علاوه در برگهاى اين گياه يك اسانس متبلور كه داراى يك نوع كامفور به نام نگاى كامفور ^۵و يك گلوكوزيد است وجود دارد.

خوردن عصارۀ اين برگها فشار خون را كاهش مى‌دهد و براى معالجۀ هيجان، بى‌خوابى و فشار خون بالا تجويز مى‌شود.