آسارون

در بازار و در كتب طب سنتى «آسارون» نامبرده مى‌شود. بيخ يا ساقۀ زيرزمينى گياه كه در طب سنتى مصرف دارويى دارد نيز «اسارون» گفته مى‌شود. به فرانسوى آن را Asaret و Oreille d?homme و به انگليسى Foalfoot و Cabaretمى‌نامند.

گياهى است از خانوادۀ Aristolochiaceae نام علمى آن Asarum europaeum L.

و مترادفهاى آن Asarum officinale Moench. و Asarum reniforme Gilib.

مى‌باشد.

مشخصات

گياهى است علفى چندساله خيلى كوچك بلندى آن كمتر از  ١۵  سانتى‌متر است.

به‌طورى‌كه گياه روى زمين خوابيده و گسترده است. ريشۀ آن كمى دراز و كمى كج و گره‌دار و كمى افقى در خاك قرار دارد، رنگ آن زرد و قطر آن كمى كمتر از قطر ساقه زيرزمينى زردچوبه است. برگهاى آن مدوّر به شكل گوش انسان و يا به شكل كف پاى شتر. گلهاى آن منفرد، رنگ قسمت خارجى آن سبز كثيف مخلوط با قرمز و رنگ داخل آن قرمز است و در ارديبهشت‌ماه ظاهر مى‌شود.

اين گياه در جنگلها و كوهستانات كنار نهرها و نقاط سايه‌دار مناطق معتدل اروپا و شمال آسيا به‌طور خودرو مى‌رويد. در ايران تا به حال شناسايى نشده است. چون در اجزاى اغلب داروهاى تركيبى گياهى از آن نامبرده مى‌شود و در بازار نيز عرضه مى‌شود لذا به ذكر مشخصات و خواص آن مبادرت مى‌شود.

تركيبات شيميايى

معمولا ساقه زيرزمينى و برگ گياه به عنوان دارو مصرف مى‌شود. از نظر تركيبات شيميايى گياه داراى اسانس روغنى فرّار و گلوكوزيد است. همچنين وجود بورنيل آستات ^١، متيل اوژنول ^٢و آزارون ^٣در آن تأييد شده است. در ريشۀ آن  ١٧ / ١  درصد آلكالوئيد آزارين ^۴و آزارون وجود دارد. در برگهاى آن ماده آزارون و يك گلوكوزيد يافت مى‌شود. سميّت ريشۀ آن ضعيف است و تأثير آن در قورباغه و سگ و خرگوش در حد ازدياد شتاب تنفس، تحريكات موضعى، تهوع و استفراغ مى‌باشد ]G. I. M. P[ . بررسى‌هاى جديد ديگرى نشان مى‌دهد كه اسانس روغنى گياه تازه شامل حدود  ۵٠  درصد آزارون مى‌باشد كه  ۶۵  درصد از اسانس نعنا فلفلى بيشتر سميّت دارد.

خواص-كاربرد

در هند، مادۀ عامل گياه كه اسانس روغنى فرّار آن است قى‌آور و نرم‌كنندۀ سينه است و در موارد جراحات جهاز هاضمه و بيمارى سيليكوزيس ^۵كه نوعى بيمارى ريوى ناشى از استنشاق هواى داراى ذرات سيليس مى‌باشد و همچنين براى خشكى حلق و التهاب غشاى حنجره كه با ترشح همراه باشد، آثار مفيدى نشان داده است.

آسارون از نظر طبيعت طبق رأى حكماى طب سنتى گرم و خشك است و ريشه و برگ آن به عنوان دارو مصرف مى‌شود. لطيف‌كننده است و بازكنندۀ انسداد و گرفتگى‌هاى مجارى عروق مى‌باشد. مقوى و پاك‌كنندۀ دماغ و اعصاب و كبد و سپرز و كليه است. خوردن آن بتنهايى يا با داروهاى مناسب ديگر براى بيمارى‌هاى سرد دماغى نظير صرع، لقوه، فلج، سستى اعضا، تشنج امتلايى و خواب‌رفتگى نافع است.

اگر  ١۵  گرم از ريشۀ خشك آن را در  ۵ / ٢ - ٢  كيلوگرم آب انگور براى مدت ۶٠ - ۵٠  روز خيسانده و پس از آن مصرف كنند براى دردهاى داخلى، استسقا، يرقان، ورم كبد و طحال و پاك كردن آلات بول و رحم از رطوبتهاى لزجه و پاك كردن كليه و مثانه و تسكين درد آنها و سختى ادرار و قطع قاعدگى و درد مفاصل و لگن خاصره و سياتيك و نقرس مفيد است. خوردن  ۵  گرم آن با آب عسل مسهل است و اگر با شير شتر يا شير گوسفند خورده شود براى تقويت نيروى جنسى سردمزاجان مفيد است. آسارون براى ريه مضّر است و از اين نظر بايد با مويز خورده شود و مقدار خوراك آن  ١۵ - ۵  گرم است. جانشين آن از نظر دارويى هم‌وزن آن وج يا زنجبيل و يا نصف وزن آن خولنجان و نصف ديگر وج مى‌باشد. از اين گياه نوعى رنگ سبز گرفته مى‌شود. به علت سمّى بودن اين گياه به‌ندرت مصرف داخلى آن توصيه مى‌شود و در مواردى كه مصرف داخلى آن لازم باشد بايد زير نظر پزشك باشد.