علف هفت بند مرغان

به فارسى «هزار بندك» و «علف هفت بند مرغان» و در كتب طب سنتى با نام عربى آن «طرنه» ذكر شده. از گروه گياهان جنس Polygonum مى‌باشد. به فرانسوى به آن Renouee des oiseaux و Centinode و Trainasse و به انگليسىKnot grass و Bird?s knotgrass گويند. گياهى است از خانوادۀ Polygonaceae نام علمى آن Polygonum aviculare L. مى‌باشد.

مشخصات

علف هفت بند مرغان گياهى است يكساله، كوتاه، داراى ساقه‌اى پرگره، خوابيده روى زمين طول آن در حدود  ۵٠ - ٢٠  سانتى‌متر است، برگهاى آن ريز نوك‌تيز.

گلهاى آن قرمزرنگ كمى مايل به سبز و كوچك است. اين گياه از علفهاى بسيار سمج در كشاورزى است و به سادگى از بين نمى‌رود و حتى اگر مدتها لگدمال شود، باز به گل و دانه مى‌نشيند.

معمولا در چمنها و اراضى متروك و زمينهاى زراعتى در همه جا ديده مى‌شود.

در اغلب مناطق اروپا و آسيا و امريكاى شمالى انتشار دارد. در ايران تقريبا در تمام مناطق كشور مى‌رويد. در اطراف تهران، قلهك، كرج در مناطق شمال ايران در بندر گز، گيلان، آذربايجان، اصفهان، تفرش، نهاوند، بلوچستان، سرحدات شرقى كشور و در درّه هريرود به‌طور خودرو شناسايى شده است.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى در گياه هفت بند مرغان پوليگونيك اسيد، اسانس و همچنين گلى‌كوزيدهاى كوئرستين- ٣ -آرابينوزيد ^١و آويكولارين ^٢مشخص شده است. عصارۀ آبى و عصارۀ الكلى برگهاى گياه براى گربه و خرگوش مسموم‌كننده است ]G. I. M. P[ . تخم آن سمّى است و گرد ريشۀ آن خاصيت حشره‌كشى دارد. در گزارش بررسى‌هاى ديگرى آمده است كه در گياه قند، موم، تانن، كوئرستين ^٣، آرابينوزيد ^۴و آويكولارين يافت مى‌شود [چونگ يائوچى]. در گياه مقدار لعاب و اسيد اكساليك ^۵نيز وجود دارد.

خواص-كاربرد

در هند از گياه به عنوان قابض و بندآورندۀ خون استفاده مى‌شود. از ريشۀ خشك آن در استعمال خارجى به عنوان مسكّن درد مصرف مى‌شود. تخم آن كمى سمّى و مسهل و قى‌آور است. طبق بررسى‌هاى جديد روشن شده است كه گياه به عنوان جانشين ارگوت در ناراحتى‌هاى رحمى اثر مفيد دارد ]G. I. M. P. &S[ .

در مناطق خاور دور در اغلب مدارك دارويى آمده است كه از گياه به عنوان ضد كرم بخصوص براى معالجه و رفع آسكاريد ^۶استفاده مى‌شود. در برخى مدارك آمده است كه براى رفع كرمهاى رودۀ بچه‌ها مؤثر است.

در كره از برگها و سرشاخه‌هاى سبز گياه براى تخفيف تب و در رفع اكزما استفاده مى‌شود [چونگ]. در چين مرسوم است كه گياه را در ماههاى خرداد تا مرداد جمع‌آورى و در آفتاب خشك مى‌كنند. گياه تلخ و مدّر است و براى بيمارى‌هاى پوستى و زردى و بيمارى‌هاى زنان تجويز مى‌شود [چونگ يائوچى]. همچنين براى آفتاب‌زدگى و رفع دردهاى معده و وبا مفيد است [ايچى سورا]. در هندوچين گياه را كه داراى مقدار قابل ملاحظه‌اى تانن است براى جوش خوردن زخمها توصيه مى‌كنند [پتلو]. در شبه جزيرۀ مالايا گياه علف هفت بند مرغان از چين وارد مى‌شود و براى مداواى سوزاك مصرف مى‌كنند و براى اين گياه خواص مدّر، قابض و تونيك قايل هستند [هوپر].

در فرانسه معمول است از جوشاندۀ  ۵٠ - ٣٠  گرم گياه در يك ليتر آب قند و در صورت امكان در يك ليتر شربت گياه قره‌قاط ^١روزانه 3-2 فنجان براى قطع اسهال مى‌خورند.

از گياه هفت بند مرغان براى كاهش ورم رودۀ بزرگ و قطع خونروى‌هاى رحم به جاى ارگوت استفاده مى‌شود. خوردن جوشاندۀ برگ گياه در بهبودى مسلولين و كاهش عرق مفرط و كم شدن اخلاط آنها اثر مفيد دارد. شيرۀ آن براى جلوگيرى خونروى از بينى مؤثر است و كمى از آن را در بينى بالا مى‌كشند خون قطع مى‌شود.

ريشۀ جوشاندۀ برگ آن براى كاهش حدت حمله‌هاى آسم و برونشيت اثر نافع دارد.

ميزان قند در ادرار را كاهش مى‌دهد و در عين حال مدّر است و براى رفع سنگ كليه و رفع ناراحتى‌هاى مثانه مؤثر است. مقدار خوراك آن  ۵٠ - ٣٠  گرم برگ گياه يا گياه با ريشه به صورت جوشانده در  ١٠٠٠  گرم آب است كه روزانه چند فنجان بخورند.