گندواش

گونه ديگرى از آرتميزيا در ايران مى‌رويد كه نام محلى آن در اطراف رشت «واش» و «گندواش» و در مازندران «گن‌نما» است. اين گياه كه در چين بطور وسيعى مصرف دارويى دارد و در ايران نيز در تمام سرتاسر شمال ايران در مازندران و گيلان و بندر گز مى‌رويد از خانوادۀ Compositae است و نام علمى آن Artemisia annua L. مى‌باشد.

مشخصات

گياه A. annua يكساله است، برگهاى آن ريشه‌اى، نسبتا دراز با دمبرگ و گلهاى آن كوچك است.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى در گياه وجود سينئول ^١يا اوكاليپتول ^٢، آرتميزياكتون ^٣، ايزوآرتميزياكتون ^۴، كادينن ^۵و كاريوفيلن ^۶، تأييد شده است [چونگ يائوچى].

خواص-كاربرد

در چين از تخم گياه در استعمال داخلى براى معالجۀ عرق شبانه [تاناكا اوداشيما]. و رفع نفخ و سوءهاضمه و بيمارى سل استفاده مى‌شود [استوارت].

سرشاخه‌هاى علفى و جوان آن براى رفع اسهال خونى مزمن و بيمارى‌هاى چشم كاربرد دارد [روا]. معمولا گياه را قبل از گل كردن در تابستان چيده و خشك مى‌كنند. اين دارو تلخ و خنك‌كننده است و بخصوص براى كاهش تب و تب مالاريا و در موارد سرماخوردگى تابستانه با تب و براى رفع جوش و كورك استعمال مى‌شود. در هند و چين از اين گياه براى معالجۀ زردى و به عنوان مدّر استفاده مى‌شود. به علاوه براى كمك به هضم غذا و تقويت براى زنان حامله تجويز مى‌شود [فوكود]و پس از تولد بچه به عنوان اشتهاآور توصيه مى‌شود [كروست و پتلو].

گونۀ ديگرى از اين گياه آرتميز يا سابقا در بازار دارويى ايران به نام قيصوم عرضه مى‌شد و در حقيقت نام آن «قيصوم بستانى» است. اين گياه در اروپا مصرف دارويى داشته است. به فرانسوى و Aurone des jardins و Abrotane وCitronnelle و به انگليسى Southewood گفته مى‌شود. گياهى است از خانوادۀ Compositae نام علمى آنArtemisia abrotanum L.

مى‌باشد.

به گياه ديگرى از منسوبين نزديك بومادران نيز قيصوم گويند كه شرح آن در بخش ديگرى از اين كتاب آمده است.

مشخصات

گياهى است چندساله با ساقه‌هاى چوبى برگهاى آن با تقسيمات زياد به شكل نخ باريك درآمده و اگر بين انگشتان فشرده شود بوى ليموترش از آن استشمام مى‌شود.

بلندى آن تا يك متر است. اين گياه بومى سيبرى و بالكان است. در ايران تاكنون شناسايى نشده است.

خواص-كاربرد

در كتب طب سنتى اين گياه را گرم و خشك مى‌دانند و معتقدند كه خوردن دم‌كردۀ آن براى رفع درد سينه و تنگى نفس، دفع كرم معده و روده و همچنين بعنوان مدّر مفيد است. ضماد پختۀ گياه بابه براى تحليل ورمهاى سخت نافع است. از له‌شدۀ گياه براى التيام زخم و جراحت استفاده مى‌شود. جوشاندۀ  ۴٠  گرم سرشاخه‌هاى خشك گلدار و برگ گياه كه در آب نمك جوشيده شده باشد، محلولى مفيد براى معالجۀ زخمهاى قانقرايايى و زخمهاى عفونى در استعمال خارج است. اگر  ٢٠ - ١۵  گرم از اين گياه را در  ١٠٠٠  گرم آب جوش، دم كنند براى تقويت و هضم غذا و همچنين به عنوان آرام‌بخش مفيد است.