افسنطين بحرى

در كتب طب سنتى با نامهاى «افسنطين» و «افسنطين بحرى» و «شيح» آمده است. به فرانسوى Armoise maritimeو Absinthe maritime و به انگليسى Sea wormwood گفته مى‌شود. گياهى است از خانوادۀ Compositae تيرۀ فرعى Radiae نام علمى آن: Artemisia maritima L. و مترادفهاى آن A. brevifolia Wall. و A. fragrans Willd. و A. spicigera C. Koch. مى‌باشد.

مشخصات

گياهى است چندساله علفى، به بلندى  ۴٠ - ٣٠  سانتى‌متر. برگها شبيه افسنطين‌ها و همان‌طور پوشيده از تار سفيدرنگ ولى با بوى مطبوع. قاعدۀ ساقه‌هاى اين افسنطين چوبى است و قسمت بالاى ساقه علفى است كه با برگها روى زمين گسترده مى‌شود.

گلها زردرنگ ولى خيلى كوچكتر از افسنطين كبير است. وجه تمايز اين افسنطين با افسنطين كبير اولا كوچكى گياه است، ثانيا برگهايش خيلى كوچكتر از افسنطين كبير است و به علاوه بوى افسنطين بحرى شبيه بوى معطر ليمو مى‌باشد و ضمنا محل رويش آن نيز وجه تمايز خوبى است، زيرا افسنطين بحرى غالبا در سواحل درياها، و در خاكهاى ماسه‌اى و شوره‌زارها مى‌رويد.

افسنطين بحرى در ايران در بلوچستان، در شوره‌زارهاى اطراف درياچه اروميه و اطراف ميانه و سلماس مى‌رويد. در هندوستان در كشمير و در غرب تبت انتشار دارد.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى و مواد عامله در افسنطين بحرى اسانس روغنى فرّار و مادۀ سانتونين و يك مادۀ تلخ آرتميزين وجود دارد. طبق تجزيه‌اى كه از افسنطين بحرى كشمير به عمل آمده مقدار سانتونين آن از  ٢ - ١  درصد تغيير مى‌كند. در افسنطين بحرى هند علاوه بر موارد فوق دو مادۀ ديگر به نام بتاسانتونين ^١با خاصيت ضد كرم خيلى ضعيف و پزودوسانتونين ^٢كه فاقد خاصيت ضد كرم است، وجود دارد.

سانتونين يك تركيب متبلور به فرمول خام C ١۵  H ١٨  O ٣  مى‌باشد كه مادۀ عامل ضد كرم معده و روده است و آرتميزين از نظر تركيبات شيميايى شبيه سانتونين است.

در گزارش ديگرى آمده است اسانس روغنى كه از گياه A. brevifolia به دست آمده شامل كربوكسيليك اسيد ^٣كامفن ^۴، سينئول، تويون، كامفور ^۵همراه با پى سيمن ^۶و احتمالا آلفا-توياكتونيك اسيد ^٧و بتا-توياكتونيك اسيد ^٨است. و اسانس روغنى فرّارگونه A. Fragrans در حدود  ٨ / ٠ - ۵ / ٠  درصد است كه  ۴ / ٠  درصد آن انواع آلكالوئيدها مى‌باشد. و اسانس روغنى فرّارگونه A. spicigera كه از آذربايجان برداشت شده و مورد تجزيه قرار گرفته است در حدود  ١ - ٩ / ٠  درصد بوده كه  ٢۶ / ٠  درصد آن انواع آلكالوئيدها بوده است.

خواص-كاربرد

در هندوستان از گلها و سرشاخه‌هاى گلدار آن به عنوان ضد كرم استفاده مى‌شود و از جوشاندۀ يا دم‌كردۀ برگهاى آن براى رفع تبهاى نوبه‌اى و تبهاى راجعه مى‌خورند.

از نظر طبيعت مانند ساير درمنه‌ها گرم و خشك است. و گلهاى آن ضد كرم است ولى بقدرت شيح نيست ولى در مورد آسكاريد و كرمك اثر قوى‌ترى دارد.

جوشانده  ٨  گرم سرشاخۀ گلدار خشك و برگ گياه در  ١٠٠  گرم آب مقوى معده و ضد كرم است. و براى رفع كرمك و كرم مى‌توان از گرد يا دم‌كردۀ  ٨ - ۴  گرم گلهاى خشك گياه در  ٣٠٠ - ٢٠٠  گرم آب جوش به صورت تنقيه استفاده كرد.

مصرف اين گياه بايد با نظر كارشناس گياه‌درمانى و پزشك باشد.