گواوا

در ايران كاشته مى‌شود و در شمال ايران با نام خارجى آن «گواوا» مى‌شناسند و در جنوب آن را اشتباها «زيتون» مى‌خوانند. به فرانسوى درختچۀ آن را Goyavier و به انگليسى Guava و Common guava مى‌گويند. گياهى است از خانوادۀ Myrtaceae ، نام علمى آن Psidium guajava L. مى‌باشد، كه مترادفهاى آن P. pomiferum L. و P. pyriferum نيز نامگذارى شده است.

مشخصات

گواوا درختچه‌اى است هميشه سبز. برگهاى آن بدون كرك يا پوشيده از كرك و گلهاى آن خيلى معطر است. ميوۀ آن Baie(گوشت‌دار كه دانه‌هاى آن در گوشت قرار دارند مانند حبۀ انگور) . در ابعاد زيتون شبيه انار كوچك Psidium( در لغت يونانى به معناى انار است) و در بالاى ميوۀ شبيه به انار آن، كاليس مانند تاج قرار دارد و تا آخر باقى مى‌ماند. رنگ ميوه قرمز يا زرد مى‌باشد. شيرين و خوردنى است و آن را به‌طور خام يا پخته به شكل مربا و ژله مى‌خورند.

اين درختچه بومى امريكاى حاره و نيمه‌حاره است و در امريكاى مركزى، پرو، برزيل مى‌رويد. به ايران وارد شده و به‌طور پرورشى در شمال و جنوب ايران كاشته مى‌شود.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى در آن ترى‌ترپينوئيد ^١، اسانس روغنى فرّار [ارتور]، تانن، روغن ثابت و اوژنول ^٢[والنزوئلا]وجود دارد ]M. P. E. SE. A[ .

بررسيهاى آزمايشگاهى ديگرى كه در هند شده نشان مى‌دهد، در برگهاى گياه اسانس روغنى فرّار و اوژنول يافت مى‌شود. در بررسيهاى شيميايى ديگرى كه جديدا در هند به عمل آمده است، مقدار اسانس گياهى كه در اللّه‌آباد هند روئيده  ٣١ / ٠  درصد بوده كه شامل دى-ال-ليمونن ^٣مى‌باشد.

ميوۀ آن داراى گواواپكتين ^۴است كه شامل دى-گالاكتورونيك اسيد ^۵و ال-آرابينوز ^۶و دى-گالاكتوز ^٧است. در پوست ساقۀ آن الاجيك اسيد ^٨يافت مى‌شود. در برگهاى آن بتا-سيتوسترول، ماسلى‌نيك اسيد يا كراتگوليك اسيد ^٩و گيجاواليك اسيد و يك اسيد ديگر نامعين وجود دارد.

در هريك صد گرم ميوۀ رسيدۀ خام گواوا مواد زير موجود است:

آب  ٨٢  درصد، پروتئين  ٨ / ٠  گرم، چربى  ۶ / ٠  گرم، هيدرات كربن  ١۵  درصد، خاكستر  ۶ / ٠  گرم، كلسيم  ٢٣  ميلى‌گرم، فسفر  ۴٢  ميلى‌گرم، آهن  ٩ / ٠  ميلى‌گرم، سديم  ۴  ميلى‌گرم، پتاسيم  ٢٨٩  ميلى‌گرم، ويتامين A  ٢٨٠  واحد بين‌المللى، تيامين  ٠۵ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠۵ / ٠  ميلى‌گرم، نياسين  ٢ / ١  ميلى‌گرم و ويتامين C يا اسكوربيك اسيد 242 ميلى‌گرم وجود دارد.

خواص-كاربرد

تمام قسمتهاى گياه شامل ميوه‌هاى جوان و نارس آن قابض است. در سرتاسر مناطق از چين تا فيليپين جوشاندۀ برگهاى آن و يا جوشاندۀ مخلوطى از برگ و پوست ساقه و پوست ريشه باهم به عنوان ضد اسهال خورده مى‌شود [گررو*، مى‌نات*، بركيل و هانيف**، هين، بركيل*، فوكود و وان‌استى‌نيس كروزمان*].

در فيليپين از جوشاندۀ بالا و يا از جوشاندۀ پوست خشك درختچه براى معالجۀ درد معده خورده مى‌شود، و در استعمال خارجى كه قدرى غليظتر تهيه شود، براى رفع ناراحتى پوست، جرب و زخمها به كار مى‌رود [بركيل و هانيف**-بركيل*].

از برگهاى پختۀ آن براى استعمال خارجى ضماد درست مى‌كنند. از برگهاى گياه به عنوان آنتى‌بيوتيك خفيف در مقابلStaphylococcus استفاده مى‌شود [كوليه- و اندرپيجل*]. جويده‌شده و له‌شدۀ برگها با دندانها كه آلوده به بزاق شده باشد، براى قطع خونريزى زخم [فوكس*]و التيام زخم [گررو*]مفيد است. از برگ اين درخت مانند برگ چاى استفاده كرده و دم‌كردۀ آن را مانند چاى مى‌خورند [ليو**]. از جوشاندۀ برگ و پوست آن به عنوان قاعده‌آور استفاده مى‌شود [فوكس‌ورتى**]. و بعد از تولد بچه نيز به زائو داده مى‌شود [هولمز و بركيل*].

آب فشردۀ ميوۀ آن براى ديابت مفيد است [كوئى‌زمبينگ]. ميوۀ رسيدۀ خشك آن براى معالجۀ اسهال خونى مصرف مى‌شود [تايوان: ليو**].

ميوۀ آن نرم‌كنندۀ سينه و تونيك و كمى ملين است [پتلو*].

ميوۀ گواوا غنى از ويتامين B مى‌باشد [هرمانو و سپولودا]. گياه از حشره‌كشها است [چونگ كوئوتونونگ يائوچى].