تعريف يبوست نسبي است ولي اصولاً اگر اجابت مزاج بيش از سه روز طول كشيده و همراه با مدفوع سفت و اشكال در دفع باشد بايستي به عنوان يبوست درمان شود، ولي اگر اجابت مزاج حتي سه الي چهارروز يكبار انجام و مدفوع شل و اجابت دردناك نيست احتياج به درمان ندارد.

 
تعريف يبوست نسبي است ولي اصولاً اگر اجابت مزاج بيش از سه روز طول كشيده و همراه با مدفوع سفت و اشكال در دفع باشد بايستي به عنوان يبوست درمان شود، ولي اگر اجابت مزاج حتي سه الي چهارروز يكبار انجام و مدفوع شل و اجابت دردناك نيست احتياج به درمان ندارد.
علت يبوست بستگي به سن كودك دارد در دوره نوزادي اكثراً سه بيماري علل عمده آن محسوب مي شود: بيماري هيرشپرونگ، كم كاري غده تيروئيد، انسداد كاذب دستگاه گوارش و در شيرخواران زير يكسال علاوه بر علل فوق بيماري فيبروزكيستيك و عدم تحمل به پروتئين شيرگاو و عدم تحمل به پروتئين شيرهاي ديگر، زخم ها و خراش هاي ناحيه مقعد.
درسنين بالاتر علت يبوست اكثراً مربوط به بيماريها نمي باشد و يا علت واضحي ندارد. اگرچه علل يبوست دوره نوزادي ممكن است تا اين سنين ادامه يابد و غير از بيماريهاي فوق الذكر بيماريهاي متابوليك ديگر ـ بيماريهاي عصبي عضلاني ناحيه كمر بيماريهاي كلاژن - خراش ها و زخم هاي ناحيه مقعد ـ مصرف داروها و عوامل روحي و رواني دراين بيماري مؤثراست، ولي شايع ترين علت در سنين بالاي شيرخوارگي يبوست فونكسيونل يا يبوست بدون علت خاص مي باشد و ازنظر آماري يك چهارم مراجعات كودكان به درمانگهاههاي تخصصي گوارشي يبوست مي باشد.
در يبوست اختلال يا در حركات منظم روده (كه دراين شرايط پرشدن ناحيه قبل از مقعد [ركتوم] دچار اشكال مي باشد مثل بيماري هيپوتيروئيدي و مصرف موادمخدر و يا بيماري هيرش پرونگ) و يا تخليه دچارمشكل مي شود.
يبوست فونكسيونل يبوست بدون علت بيماري مي باشد و اغلب مواقع با دفع دردناك مدفوع همراه مي باشد كه منجر به نگهداري ارادي مدفوع توسط كودك مي گردد و در بسياري از موارد اجابت مزاج را براي كودك ناخوشايند و با استرس و ترس همراه مي نمايد.
يكي از علل شايع اين نوع يبوست مربوط به آموزش بد والدين براي دفع مدفوع مي باشد. آموزش زودتر ازموعد، فشارهاي والدين براي تخليه روده، سرپاگرفتن زودهنگام شيرخوار، ترس كودك از ديدن مدفوع خويش و محيط توالت و اجبار وي در استفاده از اين مكان سبب عدم اجابت مزاج كودك مي گردد.
تغيير در تغذيه كودكان، اتفاقات نگران كننده، بيماري شديد، به تعويق انداختن دفع به علت مشغول بودن به بازي مي تواند منجر به توقف طولاني مدفوع و جذب مايعات آن و افزايش اندازه و توأم مدفوع گردد و دراين صورت عبور مدفوع كلفت باعث كشيدگي دردناك مقعدشده و كودك از انجام عمل دفع ترسيده و از اين كار خودداري خواهدكرد. اين كودكان با انقباض و سفت كردن عضلات ناحيه مقعد و بلندشدن روي نوك انگشتان و پيچ خوردن و به جلو و عقب، سفت كردن پاها و قرارگرفتن در حالت غيرطبيعي از عمل اجابت مزاج خودداري مي نمايند. اين حركات رقص مانند دردناك توسط والدين به تمايل كودك به دفع اشتباه شده و سپس تبديل به يك حلقه معيوب عادتي مي گردد. قسمت انتهايي روده توسط مدفوع بزرگ شده و به آن عادت مي كند و تمايل به دفع كاهش مي يابد و دربعضي موارد نشت مدفوع رخ مي دهد و شورت مرتب كثيف و كمي مدفوع به مقعد و لباس زير مي چسبد و به دنبال آن بي قراري، نفخ شكم و دردهاي شكمي و كاهش اشتها بروزمي نمايد.
تشخيص: بايستي معاينه كلي كودك انجام و بررسي ناحيه مقعد اهميت زيادي دارد توجه به خراش، زخم، فيستول، برجستگي و دكمه هاي بواسيري و معاينه انگشتي بايستي براي بررسي قدرت عضلاني اسفنگتر مقعد، سايز ركتوم، شلي و افتادگي و بيرون آمدن روده از دريچه مقعد و توجه به قوام مدفوع و احتباس آن مبذول شود. ازنظر وجود خون در مدفوع بايستي آزمايش و سابقه فاميلي پوليپ روده، كوليت روده و سرطان كولون بررسي گردد. درصورتي كه در معاينه انگشتي ركتوم (مدفوع در قسمت انتهاي روده نزديك به مقعد) وجوددارد و شروع يبوست بعد از 2سالگي و آموزش براي كنترل مدفوع توسط والدين زود و با اجبارباشد معمولاً علت آن فونكسيونل و اكتسابي مي باشد و احتياج مبرم به راديوگرافي و آزمايشات تكميلي نيست. ولي اگر مدفوع در معاينه انگشتي وجودنداشت و يبوست از سنين زير 2سالگي شروع شده و وزن گيري كم و نفخ شكم و بزرگي شكم وجوددارد بايستي عكسبرداري و اندازه گيري فشار ناحيه مقعدي و قدرت عضلاني مشخص و نمونه برداري (بيوسپي) انجام شود. آزمايشات خون براي تيروئيد ـ سطح كلسيم و پتاسيم خون و آزمايشات كليوي و تست عرق در مواردي نيز انجام مي شود.
درمان: پس ازتشخيص علت درمان نيز تصميم گيري مي شود و چون شايع ترين علت يبوست اكتسابي مي باشد روش درماني و داروهاي موردمصرف ذكرمي شود. هدف از درمان برطرف نمودن مدفوع سفت و قطور، آموزش والدين، درمان نگهدارنده و تذكر عود احتمالي آن مي باشد. در مواردي كه كثيف كردن شورت بدون يبوست وجوددارد بيشتر بايستي با روانكاو براي بررسي علل روحي و رواني كودك مشاوره شود. درمان بموقع احتمال آنتروكوليت را كاهش مي دهد.
درمان دارويي جهت ايجاد حركات عادي روده الزامي است و همزماني دارو و رفتاردرماني مؤثرتر مي باشد.
براي شروع درمان روغن كاري دستگاه گوارش قدم اول و مؤثرمي باشد از چرب كننده هاي دستگاه گوارش روغن پارافين mineral oil و شل كننده هاي دارويي مثل سوربيتول، لاكتولوز، منيزيم هيدروكسايد مفيد مي باشد و استفاده مي شود.
تغيير روش تغذيه اي و مصرف موادقندي، ميوه جاتي مثل هلو، گلابي، انجير و غذاهاي حاوي حبوبات، سبزيجات، آلو و كاهش مصرف شير پاستوريزه، كمك كننده مي باشد. تغيير روش رفتاري استفاده از دستشويي و اجازه وقت كافي بعد از غذا و بخصوص صبحانه براي اجابت مزاج نيز مؤثرمي باشد. درصورت موفق نبودن در درمان استفاده از تنقيه، سرم نمكي يا پارافين و در بعضي موارد شياف ها مفيد ولي تنقيه صابون، آب آشاميدني و منيزيم توصيه نمي شود. شياف هاي گليسيرين در سنين شيرخوارگي نيز استفاده مي شود.
هنگامي كه دفعات اجابت مزاج عادي و مرتب شد مي توان به تدريج دارو را قطع نمود و والدين را نيز از عودآن آگاه نمود و درمان ممكن است براي ماهها ادامه يابد.
يكي از عللي كه درمان مؤثرنمي شود مسموميت با سرب و ادامه استنشاق سرب مي باشد كه در شهرهاي آلوده وپرترافيك كودك وبزرگسال را گرفتارمي نمايد.