نارنگى

از مركبات است، به فرانسوى Orange noble و Mandarine و به انگليسى Mandarin و Tangerine و درخت آن را به فرانسوى Mandarinier و به انگليسى Mandarin و Mandarin tree گويند. گياهى است از خانوادۀ Rutaceae ، نام علمى آن Citrus nobilis Lour. و مترادف آن Citrus reticulata Blanco. مى‌باشد. به عربى «يوسف افندى» و به هندى نيز «نارنگى» گويند.

در ايران دو واريتۀ آن معروف است يكى واريتۀ(بمى) به نام C. nobilis var deliciosa Swingle و ديگرى واريتۀ(انشو) به نام C. nobilis var unshiu Swingle .

مشخصات

درختى است كوچك پرشاخه و پربار، برگهايش باريك و نيزه‌اى، ميوۀ آن كوچك، پوست آن نارنجى مايل به قرمز، در واريتۀ بمى پوست آن از ميوه جدا مى‌شود و شيرين است و در واريتۀ انشو پوست آن نازك و صاف و به ميوه چسبيده و طعم آن نيز شيرين است. در شمال ايران و در جنوب نيز كاشته مى‌شود.

تركيبات شيميايى

از نظر تركيبات شيميايى پوست نارنگى در حدود  ۵ / ٠  درصد اسانس دارد و از برگها و سرشاخه‌هاى آن نيز اسانس گرفته مى‌شود (در حدود  ۵۵ / ٠  درصد) .

اسانس پوست نارنگى داراى دى-ليمونن، دى-ال-ليمونن، ترپن ^١، كارن ^٢و لينالول است كه در حدود  ٧٨  درصد آن را دى-ليمونن و دى-ال-ليمونن تشكيل مى‌دهد، ولى در اسانس برگ و سرشاخه، يعنى اسانس پتى‌گرين، فقط در حدود  ۴٢  درصد دى و دى-ال-ليمونن يافت مى‌شود. و در هر دو نوع اسانس در حدود  ١۵  درصد لينالول وجود دارد. در آب نارنگى قند و آمينو اسيد يافت مى‌شود.

در هريك صد گرم نارنگى پوست‌كنده مواد زير وجود دارد:

آب  ٨٧  گرم، هيدراتهاى كربن  ۶ / ١١  گرم، خاكستر  ۴ / ٠  گرم، كلسيم  ۴٠  ميلى‌گرم، فسفر  ١٨  ميلى‌گرم، آهن  ۴ / ٠  ميلى‌گرم، سديم  ٢  ميلى‌گرم، پتاسيم  ١٢۶  ميلى‌گرم، ويتامين A  ۴٢٠  واحد بين‌المللى، تيامين  ٠۶ / ٠  ميلى‌گرم، رايبوفلاوين  ٠٢ / ٠  ميلى‌گرم، نياسين  ١ / ٠  ميلى‌گرم، ويتامين C 31 ميلى‌گرم، انرژى غذايى 46 كالرى.

خواص-كاربرد

ميوۀ نارنگى ملين است و باعث افزايش نيروى جنسى مى‌شود. قابض و مقوى معده و رافع قى و تهوع است. شكوفه‌هاى آن محرك است. از جوشاندۀ برگهاى نارنگى مانند ساير انواع مركبات براى شست‌وشوى ورمها و كاهش درد آنها استفاده مى‌شود. ساير خواص پوست آن كم‌وبيش نظير ساير مركبات است.