مـَرغ

نام علمی: Agropyron repens (L.) Beauv .

از خانواده‌ی گندميان‌      Graminaceae

نام  انگليسي: ‌Couchgrass, Twitch _ grass , Quick _ Grass

نام‌هاي‌ رايج‌: نجم، ثيل، بيد گياه، ثيل‌ صغير، كرك‌ جرواش‌(مازندران)، علف‌ قي‌ سگ.

مَرغ‌ گياه‌ علفي‌ پاياو فراواني‌ است‌ كه‌ داراي‌ ريزوم‌هاي‌ سفيد مايل‌ به‌ زرد به ‌قطر 3 ـ 1 ميلي‌متربا دسته‌هاي‌ باريك‌ و ريشه‌چه‌هاي‌ كوچك‌ است. ساقه‌ی آن‌ هميشه ‌عمودي‌ ومعمولاً بدون‌ كرك‌ است. رنگ‌ برگ‌ها سبز رنگ‌ يا مايل‌ به‌ كبود و به ‌ندرت ‌پهن‌تراز 15 ميلي‌متر است. گل‌ها و ميوه‌ها بر روي‌ يك‌ محور زيگزاگ‌ شكاف دار و در داخل‌يك‌ غلاف‌ مسطح‌ و شل‌ محصور شده‌ است. گل‌هاي ‌‌ آن‌ در فاصله‌ی خرداد و تير ظاهرمي‌شوند. طعم‌ ريزوم‌ آن‌ كمي‌ شيرين‌ است.

مَرغ‌ داراي‌ قند، اينوزيت‌و تري‌تيسين‌ Rriticin كه‌ از هيدروليز آن‌لولز و املاح ‌پتاسيم‌ به دست‌ مي‌آيد. املاح‌ پتاسيم، مقدار كمي‌ اسانس، خواصّ‌ آنتي‌بيوتيكي،و ريزوم‌ آن‌ حاوي‌ لعاب، مانيتول ‌Manitol و ايززيتول‌ (Inositol) و دكستروز (Dextrose) مي‌باشد.

قسمت‌ مورد استفاده‌ی‌ گياه‌ مَرغ‌ ريزوم و ساقه‌هاي‌زيرزميني‌ كه‌ غلط‌ ريشه‌ خوانده‌ مي‌شود و نيز برگ‌ و ساقه‌هاي‌ جوان‌ كه‌ دربهار يا پاييز جمع‌آوري‌ شده‌ و پس‌ از شستشوي‌ دقيق‌ ريزوم‌ها در سايه‌ خشكانده‌مي‌شود.

خواصّ‌ و اثرات‌ دارويي‌: طبع‌ گياه‌ مَرغ‌ كمي‌ سرد و خشك‌است.

اين‌ گياه‌ داراي‌ خواصّ‌ مدر، قابض، ضدّ عفوني‌ كننده‌ی ادراري، مُعرّق،تصفيه‌ كننده‌ی خون، نرم‌ كننده، تب‌ بر، آنتي‌بيوتيك‌ و ضدّ ميكرب‌ است.

 گياه‌ مَرغ‌ در مواردالتهاب‌ در دستگاه‌ هضم‌ و مجاري‌ ادرار، انسداد مجاری کبد و طحال، قولنج‌هاي‌ كبدي،يرقان، سنگ‌ كليه، نقرس، رماتيسم، آب‌ آوردن ‌نسوج، بواسير، بيماري‌هاي مزمن‌ پوست،تنظيم‌ ترشّحات‌ غدد داخلي، سنگ‌هاي‌ صفراوي‌ و بيماري‌هاي سيستم‌ لنفاتيك‌ وگانگليون‌ها، رفع‌ دل‌ پيچه، زخم‌هاي‌ مثانه‌ و سخت‌ و قطره‌قطره‌ ادرار كردن‌ وسل‌ مورد استفاده‌ قرار مي‌گيرد.

به‌ شكل‌ جوشانده‌ی 2 ـ 1 قاشق‌ غذاخوري‌ ريزوم‌ خرد شده‌ در يك‌ليتر آب‌ 10 دقيقه‌ مي‌جوشانند از اين‌ جوشانده‌ براي‌ درمان‌ التهاب‌ كليه‌ ومثانه، بثورات ‌پوستي‌ و ناراحتي‌هاي‌ رماتيسمي‌ مصرف‌ مي‌شود.

دم‌كرده‌ی‌ بيخ‌ و ريزوم‌ آن‌ براي‌ دل‌ پيچه‌ و زخم‌هاي‌ مثانه‌ وسخت‌ ادرار كردن ‌نافع‌ است. (20 گرم‌ ريزوم‌ در يك‌ ليتر آب).

ضماد خاكستر مَرغ‌ براي‌ قطع‌ خون‌روي‌ بواسير و تحليل‌ ورم‌هامفيد است. هم ‌چنين‌ ريزوم‌ آن‌ در حالات‌ نزله‌اي‌ سينه، آب‌ آوردن‌ بافت‌ها و بيماري‌هايمزمن ‌پوست‌ نافع‌ است‌ و عصاره‌ی‌ ريشه‌ی آن‌ براي‌ درمان‌ ديابت‌ مصرف‌ مي‌كنند.

جوشانده‌ی گياه‌ مخلوط‌ با شيرين‌ بيان‌ براي‌ بيماري‌هاي حاد به‌ منظوررفع‌ خشكي ‌زبان‌ و فعال‌ كردن‌ عمل‌ دستگاه‌ دفع‌ ادرار و تب‌ مصرف‌ مي‌شود.

نسخه‌ به‌ عنوان‌ داروي‌ مدر (ادرار آور)

3 تا 4 گرم‌ از ريزوم‌ گياه‌ به‌ صورت‌ دم‌ كرده‌ مصرف‌ مي‌شود.