مـرزه

نام علمی: Satureia bortensis L .

از خانواده‌ی نعنا Labiatae

نام  انگليسي: ‌Annul

نام‌هاي‌ رايج‌: صعتر، ايشن، اويشن‌شيرازي، اوشن، ندْغ‌ْ (عربي)، گلْكليك‌(تركي)، صعترالبر، افشن، پرشم‌ (حاجي‌ آباد سيرجان).

مرزه‌ گياه‌ يك ساله‌بسيار معطّري‌ است‌ كه‌ طول‌ آن‌ بين‌ 30 تا 45 سانتي‌متر است. ساقه‌ و شاخه‌هاي‌آن‌ از كرك‌هاي‌ نرمي‌ پوشيده‌ شده‌ است. بر روي‌ شاخه‌ها و برگ‌هاي‌ زوجي‌ تخم‌مرغي‌ شكل‌ كشيده‌ با نقطه‌هاي‌ ارغواني‌ مي‌رويد. گل‌هاي ‌‌كوچك‌ دو لپه‌اي‌ سفيديا صورتي‌ رنگ‌ و در گروه‌هاي‌ 3 تا 6 تايي‌ در محور برگ‌هاي‌ بالايي‌ شاخه‌ها دراواخر تابستان، تا اواسط‌ پاييز شكوفه‌ مي‌كنند.

مرزه‌ حاوي‌ تانن، قندهاي‌مختلف، موادّ چرب‌ و اسانس‌ است‌ كه‌ اسانس‌ آن‌ حاوي‌ موادّي‌ از قبيل‌ كارواكرول،ترپن، سين‌ و نوعي‌ فنل‌ است.

قسمت‌ مورد استفاده‌ی دارويي‌ مرزه‌ برگ‌ و كليه‌ی‌ اعضاي‌هوایي‌ آن‌ يعني‌ شاخه‌هاي‌ برگ دار و گل‌دار آن‌ است. برگ‌ و ساقه‌ی آن‌ رامعمولاً قبل‌ از شروع‌ گل‌ دادن‌ بايد برداشت‌ كرد و در سايه‌ خشكاند.

خواصّ‌ و اثرات‌ داروئي‌: طبع‌ مرزه‌ گرم‌ و خشك‌ است.

مرزه‌ داراي‌ خواصّ‌درماني‌ ضدّ كرم‌ كدو، ضدّ نفخ، اشتها آور، مقوّي‌ معده، مُسكّن‌ درد دندان‌ ودردهاي‌ رماتيسمي‌ و عصبي، مدر، بادشكن، ضدّ نزله‌ و ضدّ اسهال، قاعده ‌آور، مقوّي‌و نيرو دهنده، تسهيل‌ كننده‌ی عمل‌ هضم‌ و... به‌ كار مي‌رود.

 مرزه‌ در مواردبيماري‌ آسم، ناراحتي‌هاي‌ سينه، سوءهاضمه، يرقان، رفع ‌اسهال‌هاي‌ حاد و مزمن، سياتيك،ورم‌ غدد لنفاوي، نقرس، جرب، فلج، سرفه، لاغري، ورم‌ طحال، تقويت‌ قواي‌ باه، نفخ‌و التهابات‌ شكم، التهاب‌ قولون، دردهاي رماتیسمی و دردهاي‌ عصبي‌ و تسكين‌ دردهاي‌رحم‌ و... به‌ كار مي‌رود.

دم‌ كرده‌ی 10 گرم‌ گل‌ مرزه‌ با نمك‌ و سركه‌ مسهل‌ خوبي‌براي‌ بلغم‌ و سودا بوده‌ و مدر و قاعده‌ آور است.

مرزه‌ هضم‌ غذا را آسان‌ و معده‌ را گرم‌ مي‌كند و نفخ‌ و التهابات‌شكم‌ را برطرف‌ مي‌كند و عفونت‌ معده‌ را از بين‌ مي‌برد.

مرزه‌ كرم‌هاي‌ معده‌ وكرم‌ كدو را دفع‌ مي‌كند.

در سوء هاضمه، يرقان‌ و در رفع‌ اسهال‌هاي‌ حاد و مزمن‌ اثرات‌ قاطعي‌دارد. خوردن‌ مرباي‌ مرزه‌ با عسل‌ در رفع‌ زردي‌ رخسار و درخشاني‌ رنگ‌ رخسار وزيبایي ‌اثرات‌ مفيدي‌ دارد.

خوردن‌ تخم‌ مرزه‌ با آب‌ انجير جهت‌ سرفه، تنگي‌ نفس‌ ودرخشاني‌ رنگ‌ چهره ‌بسيار مفيد است.

دم‌ كرده‌ی 1 تا 3 گرم‌ در 100 گرم‌ آب‌ جوش‌ مخلوط‌ با آب‌ كرفس‌جهت‌ خرد كردن‌ سنگ‌ مثانه‌ و رفع‌ قطره‌قطره‌ و سخت‌ ادرار كردن‌ بسيار مفيد است.

دم‌ كرده‌ی 9 گرم‌ در 100 گرم‌ آب‌ جوش‌ به ‌عنوان‌ داروي‌ ضدّ درد وبادشكن‌ استفاده‌ مي‌كنند.

در استعمال‌ خارجي‌ جهت‌ تسكين‌ دردهاي‌ رماتيسمي‌ و دردهاي‌ عصبي‌ وکودکان مبتلا به‌ راشيتيسم‌ جوشانده‌ی حاصل‌ از مرزه‌ را با آب‌ وان‌ حمّام‌يا به‌ يك‌ سطل‌ آب‌ افزوده‌ و عضو مورد نظر را در آن‌ قرار مي‌دهند. ضماد آن‌ باروغن‌ زيتون‌ براي‌ انواع‌ دردهاي‌ پيچش‌ شكم، برآمدگي‌ ناف‌ و دردهاي‌عضلاني‌ به‌ صورت‌ ماليدن‌ در موضع‌ نافع‌ است.