غافث كنفى


از انواع غافث است به فرانسوى Eupatoire و Chanvre d'eau و به انگليسى Water hemp ، Hemp agrimony و Eupatorium گفته مى‌شود. گياهى است از خانوادۀ Compositae نام علمى آن Eupatorium cannabinum L.

مى‌باشد.

مشخصات


غافث كنفى گياهى است چندساله داراى ساقه‌اى كركدار به رنگ سبز مايل به قرمز، مخطط و به بلندى  ۵ / ١ - ١  متر. برگهاى آن متقابل، مركب، داراى  ۵ - ٣  برگچه و هر برگچه بيضى، نوك‌تيز و دندانه‌دار است. گلهاى آن مجتمع در انتهاى ساقه گل‌دهنده به شكل گروهى از گلهاى كوچك لوله‌اى به رنگ قرمز و بندرت سفيد است. ميوۀ آن كوچك، قهوه‌اى با كاكل است.

اين گياه در نقاط مرطوب سايه‌دار و نزديك باتلاقها مى‌رويد. در اروپا و آسيا انتشار دارد. در شبه قارۀ هند به صورت علف هرز در بنگال و آسام ديده مى‌شود. در ايران در شمال در رودبار، دامنه‌هاى البرز، دامنه‌هاى مرطوب و آفتاب‌گير اوشان و اطراف تهران ديده مى‌شود. ريشۀ اين گياه داراى بوى نامطبوعى است.

تركيبات شيميايى


از نظر تركيبات شيميايى در گياه وجود يك مادۀ تلخ، اوپاتورين  ١ ، اينولين  ٢ و يك رزين  ٣ تأييد شده است ]G. I. M. P[ . در گزارش تجزيۀ ديگرى آمده است كه گياه داراى اوپارين  ۴ ، اوپاتوريوپيكرين  ۵ و. . . مى‌باشد. به علاوه از برگهاى آن ترى‌ترپن  ۶ و تاراكساسترول  ٧ كه آلفا-لاكتوسرول  ٨ نيز ناميده مى‌شود و در حدود  ۴ / ٠  درصد روتين جدا شده است. حد اكثر مقدار مادۀ اوپارين در يك گياه مزروع غافث كنفى در حدود  ٣۴ / ٠  درصد است.

خواص-كاربرد


در روزگاران كهن اين گياه از نظر خاصيت ضد سم و يا ترياق داشتن مشهور بوده است. در تاريخ داروهاى گياهى آمده است كه نام اين گياه در ارتباط با اين خاصيت است زيرا شخصى به نام Mithridate Eupator كه در قرن چهارم قبل از ميلاد مسيح در سرزمين كهن Pont كه در شمال شرقى آسياى صغير واقع بود، حكمرانى مى‌كرده است با استفاده از اين گياه خود را از سمومى كه دشمنان به او مى‌دادند، مصون مى‌كرده است. سابقا از اين گياه در اروپا به عنوان تونيك، تب‌بر، و ضد عوارض كمى ويتامين C استفاده مى‌كردند و از همه مهمتر در موارد مسموميت براى خنثى كردن سم، ترياق بسيار مؤثرى بوده است.

در هندوستان از اين گياه به عنوان داروى معرّق، مدّر، مسهل قوى، مؤثر براى جبران كمى ويتامين C بدن و همچنين قى‌آور استفاده مى‌كنند و در موارد يرقان مؤثر است و از جوشاندۀ آن در استعمال خارج براى شست‌وشوى زخم و جراحت  استفاده مى‌شود. در هندوچين از اين گياه به عنوان داروى قاعده‌آور و مسهل استفاده مى‌شود ]G. I. M. P[ . اگر  ۵٠ - ٣٠  گرم برگ خشك گياه را در  ١٠٠٠  گرم آب بجوشانند. خوردن  ٣ - ٢  فنجان آن در موارد فوق مؤثر است، ضمنا براى تحريك ترشح صفرا، رفع گرفتگى مجارى كبد، در موارد وجود صفرا در خون و رفع يبوستهاى ناشى از تنبلى بعضى غدد، بسيار اثر مفيد دارد.

گياه ديگرى از خانوادۀ Compositae هست كه آن را نيز به انگليسى Water hemp و به فرانسوى Chanvre aquatique و Eupatoire aquatique گويند ولى گياهى است متفاوت با غافث كنفى. نام علمى اين گياه Bidens tripartita L. و مترادف آن B. cannabina Lam. مى‌باشد كه از نظر تشابه نامهاى فرانسوى و انگليسى به شرح مختصر آن مبادرت مى‌شود.

مشخصات


گياهى است يكساله، كوچك در حد يك وجب. برگهاى آن متقابل بدون دمبرگ، بيضى، نوك‌تيز و دندانه‌دار. گلهاى آن زرد و ميوۀ آن قهوه‌اى و كوچك است.

اين گياه در اروپا، آسيا، شمال افريقا انتشار دارد. در ايران در اطراف تهران، در اصفهان و در شمال ايران در گيلان و لاهيجان و در آخر در ارسباران شناسايى و ديده شده است.

خواص-كاربرد


در چين از اين گياه براى معالجۀ اسهال خونى مزمن استفاده مى‌شود [روا]. در موارد ناراحتى‌هاى قلبى و به عنوان خنك‌كننده مصرف دارد [چئو]. به علاوه جوشاندۀ آن براى شست‌وشوى مواضع مبتلا به اكزماى مزمن به كار مى‌رود [استوارت]. 

١ ) . Eupatorin
 ٢ ) . Inulin
 ٣ ) . Resin
 ۴ ) . Euparin
 ۵ ) . Eupatoriopicrin
 ۶ ) . Triterpene
 ٧ ) . Taraxasterol
 ٨ ) . a-Lactucerol